Σάββατο 21 Απριλίου 2012

Φτιάχνοντας μικρούς βιβλιοφάγους


Μια έρευνα που δείχνει τι συμβαίνει σήμερα και προτείνει λύσεις
Τα περισσότερα Ελληνόπουλα δεν διαβάζουν εξωσχολικά βιβλία. Γνωστό επίσης είναι ότι στην Ελλάδα είναι μικρό το ποσοστό των ενεργών αναγνωστών. Aγαπάμε βέβαια το βιβλίο... αλλά δεν το διαβάζουμε! Και όμως όλοι παραδέχονται την αξία του διαβάσματος και της φιλαναγνωσίας, ήδη από τα πρώτα χρόνια του παιδιού, καθώς είναι κοινή πεποίθηση ότι η πρώιμη επαφή του παιδιού με το βιβλίο συντελεί αποφασιστικά στην πολύπλευρη ανάπτυξή του. Από την άλλη, σε μία χώρα που αντιμετωπίζει οξύτατο οικονομικό πρόβλημα μπορεί να γίνει λόγος για υιοθέτηση πολιτικών για την καλλιέργεια του διαβάσματος στα παιδιά έως 12 ετών;
Η απάντηση είναι σαφώς θετική, όπως παρατηρεί μιλώντας στην «Κ» η καθηγήτρια στο Παιδαγωγικό Τμήμα του Πανεπιστημίου Αθηνών κ. Aντα Κατσίκη-Γκίβαλου, φτάνει η Πολιτεία να οργανωθεί και να στηρίξει το έργο των εκπαιδευτικών, οι οποίοι αποτελούν και τον κινητήριο μοχλό της προσπάθειας. Οι εννέα στους δέκα εκπαιδευτικoύς θεωρούν τον ρόλο του σχολείου και τον δικό τους πολύ σημαντικό για την ενίσχυση της φιλαναγνωστικής διάθεσης των μαθητών στην πρωτοβάθμια εκπαίδευση. Βέβαια, ο σημαντικότερος παράγοντας για την καλή σχέση του παιδιού με το βιβλίο είναι η στάση του οικογενειακού και φιλικού περιβάλλοντος. Τα συμπεράσματα αυτά προκύπτουν από την έρευνα με τίτλο «Καλλιεργείται η αγάπη για το διάβασμα; Τόποι ανάγνωσης και τρόποι εκπαίδευσης» η οποία πραγματοποιήθηκε με συντονίστρια την κ. Κατσίκη-Γκίβαλου (στην ομάδα μελέτης μετείχαν επίσης ο κ. Δημήτρης Πολίτης από το Παν. Πατρών και από το Παν. Αθηνών η κ. Αβα Χαλκιαδάκη, η κ. Τσιαμπάση Φανή και η κ. Ολυμπία Κορτσάρη). Η μελέτη, η οποία χρηματοδοτήθηκε από το κοινωφελές ίδρυμα Ιωάννη Σ. Λάτση, πραγματοποιήθηκε το 2011 σε 500 μετεκπαιδευόμενους δασκάλους και νηπιαγωγούς.
Ειδικότερα, οι εκπαιδευτικοί απάντησαν ότι οι πιο σημαντικοί παράγοντες για την ενίσχυση του ενδιαφέροντος των μαθητών για την ανάγνωση εξωσχολικών βιβλίων είναι η ύπαρξη αναγνωστών στο οικογενειακό/φιλικό περιβάλλον (η άποψη συγκέντρωσε μέσο όρο 4,81 μονάδες με άριστα το 5) και η ύπαρξη βιβλιοθήκης στο σπίτι των μαθητών, καθώς και ο σχεδιασμός και η υλοποίηση φιλαναγνωστικών δραστηριοτήτων στην τάξη (καθεμιά άποψη συγκέντρωσε κατά μέσο όρο 4,65 μόρια). «Το σχολείο διαδραματίζει πολύ σημαντικό ρόλο στην αγάπη του παιδιού για το διάβασμα. Η λειτουργία και ο εμπλουτισμός των σχολικών βιβλιοθηκών είναι απαίτηση του συντριπτικού ποσοστού των ερωτηθέντων εκπαιδευτικών», τονίζει η κ. Κατσίκη-Γκίβαλου. Η καλά οργανωμένη βιβλιοθήκη σε ειδικό χώρο με τον ειδικευμένο στο παιδικό βιβλίο βιβλιοθηκονόμο είναι απαραίτητη. Είναι όμως και εφικτή; «Η λειτουργία της βιβλιοθήκης έστω και μόνο από κάποιο έμπειρο δάσκαλο -καθώς πλέον εν μέσω κρίσης μοιάζει πιθανότερο να μην μπορεί να προσληφθεί βιβλιοθηκονόμος-, η καλή συνεργασία με όλους τους εκπαιδευτικούς του σχολείου αναδεικνύονται βασικοί παράγοντες για τη δημιουργία φιλαναγνωστικού κλίματος», προσθέτει.
Παράλληλα το αίτημα για επιμόρφωση σε σχετικά θέματα τίθεται ως προϋπόθεση από πολλούς δασκάλους. Το 12,11% των δασκάλων θέλει να επιμορφωθεί σε θέματα λογοτεχνίας και τρόπους σχεδιασμού φιλαναγνωστικών δραστηριοτήτων, ενώ το 10,16% θέλει να ενημερώνεται για τις νέες εκδόσεις παιδικών βιβλίων.
Το Διαδίκτυο, επίσης, μπορεί να βοηθήσει. «Η δημιουργία ενός εξειδικευμένου φορέα για το παιδικό βιβλίο που θα παρακολουθεί και θα αξιολογεί την ποιότητα της εκδοτικής παραγωγής και θα υλοποιεί προγράμματα επιμόρφωσης για όλους όσοι εμπλέκονται με το παιδικό βιβλίο είναι απαραίτητη. Παράλληλα, η λειτουργία ενός ηλεκτρονικού τόπου ενημέρωσης για τις φιλαναγνωστικές πρωτοβουλίες σε όλη τη χώρα θα μπορούσε να είναι η αρχή» παρατηρεί η ερευνήτρια. Μια... νέα αρχή, ίσως είναι η αναζήτηση ευφάνταστων πρωτοβουλιών, καθώς ενώ όλοι παραδέχονται τη σημασία της φιλαναγνωσίας στην πνευματική ανάπτυξη των πολιτών, όμως όλες οι έως τώρα προσπάθειες είχαν πάντα καλές προθέσεις και μέτρια αποτελέσματα...

Πόσα και τι εξωσχολικά διαβάζουν οι δάσκαλοι
Eως δέκα εξωσχολικά βιβλία διαβάζουν κάθε χρόνο επτά στους δέκα δασκάλους (ακριβές ποσοστό 70,46%). Εξ αυτών, με βάση τις απαντήσεις τους στην έρευνα, οι περισσότεροι (36,92%) διαβάζουν 5-10 βιβλία, ενώ το 33,54% 1-4 βιβλία. Το 27,69% διαβάζει πάνω από ένα βιβλίο τον μήνα (απάντησαν ότι διαβάζουν 11-15 βιβλία το χρόνο), και μάλιστα από αυτούς το 13,23% διαβάζει περισσότερα από 15 βιβλία. Στον αντίποδα το 1,85% των δασκάλων δεν διαβάζει βιβλία εκτός από τα σχολικά και εκείνα που αφορούν το αντικείμενο των σπουδών τους και τη δουλειά τους. Οι τρεις στους τέσσερις (73,10%) έχουν πάνω από 100 βιβλία στην προσωπική τους βιβλιοθήκη, ενώ ο ένας στους τέσσερις (25,95%) ξεπερνά τα 300 βιβλία.
Βιβλία λογοτεχνίας! Αυτά κατακλύζουν τα ράφια των βιβλιοθηκών των δασκάλων, όπως τουλάχιστον απάντησε το 92,4%. Επίσης, υπάρχουν βιβλία σχετικά με τα παιδαγωγικά (π.χ. πανεπιστημιακά συγγράμματα και άλλα που αγοράστηκαν μετά την ολοκλήρωση των σπουδών) και ψυχολογίας. Σύμφωνα με την έρευνα, οι άνδρες έχουν σε υψηλότερο βαθμό από τις γυναίκες σημαντικό αριθμό βιβλίων ιστορίας, αυτοβιογραφίες, μαρτυρίες και απομνημονεύματα στη βιβλιοθήκη τους (53,4% έναντι 40% των γυναικών). Οι γυναίκες, από την πλευρά τους, έχουν σε υψηλότερο ποσοστό από τους άνδρες δασκάλους σημαντικό αριθμό βιβλίων ψυχολογίας (65,8% έναντι 52,3% των ανδρών) και βιβλίων από τα παιδικά τους χρόνια (35,1% έναντι 15,9% των ανδρών).
Βόλτα στα βιβλιοπωλεία. Ετσι ενημερώνονται οι περισσότεροι δάσκαλοι (73,23%) για τα βιβλία που κυκλοφορούν στην αγορά. Επίσης, πολλοί μαθαίνουν τι κυκλοφορεί μέσα από συζητήσεις με φίλους και συναδέλφους (62,15%), από το Διαδίκτυο (56,62%) και από τον Τύπο (49,23%). Για την αγορά ενός βιβλίου το βασικότερο κριτήριο είναι το θέμα του (4,79 είναι ο μέσος όρος της αξιολόγησης των κριτηρίων που έκαναν οι δάσκαλοι με άριστα το 5) και ακολουθεί ο συγγραφέας του βιβλίου (μέσος όρος 4,13) και οι κριτικές για το βιβλίο (3,71). Οι περισσότεροι προτιμούν να αγοράζουν τα βιβλία τους (95,69%), ενώ μόνο ο ένας στους τέσσερις (21,2%) δανείζεται από βιβλιοθήκες.
Η συντριπτική πλειονότητα των δασκάλων (88,92%) θεωρεί ότι ο ρόλος τους είναι ιδιαίτερα σημαντικός για την ενίσχυση της φιλαναγνωστικής διάθεσης των μαθητών και το 93,53% έχει αναλάβει σχετικές πρωτοβουλίες στο σχολείο. Ετσι, οι εννέα στους δέκα δημιούργησαν δανειστική βιβλιοθήκη στην τάξη τους και αφιέρωσαν χρόνο για τη συζήτηση βιβλίων, ενώ δύο στους τρεις προχώρησαν σε δραματοποίηση κειμένων και αναλόγιο. Επίσης οι έξι στους δέκα υλοποίησαν φιλαναγνωστικές δραστηριότητες στην τάξη με τη μορφή παιχνιδιού, ενώ οι μισοί επισκέφθηκαν με τους μαθητές βιβλιοθήκες και προσκάλεσαν συγγραφείς στο σχολείο.